شرکت تعاونی زمانی شکل می‌گیره که فعالین یک صنف تصمیم بگیرند جهت تسهیل‌بخشی به برخی از امور مربوط به تولید و توزیع، یک شرکت تأسیس کنند.
تعریف شرکت تعاونی
در مادۀ ۱۷ قانون بخش تعاونی، شرکت تعاونی این‌طور تعریف شده:
شرکت تعاونی، شرکتی است که تمام یا حداقل ۵۱ درصد از سرمایۀ آن به‌وسیلۀ اعضا در اختیار شرکت تعاونی قرار گیرد و وزارت‌خانه‌ها، سازمان‌ها، شرکت‌های دولتی و وابسته به دولت و تحت پوشش دولت، بانک‌ها، شهرداری‌ها، شوراهای اسلامی کشوری، بنیاد مستضعفان و سایر نهادهای عمومی می‌توانند جهت اجرای بند ۲ اصل ۴۳ از راه وام بدون بهره یا هر راه مشروع دیگری از قبیل مشارکت، مضاربه، مزارعه، مساقات، اجاره، اجاره به شرط تملیک، بیع شرط، فروش اقساطی و صلح، اقدام به کمک در تأمین یا افزایش سرمایۀ شرکت‌های تعاونی نمایند؛ بدون آنکه عضو باشند.
بنابراین میشه گفت یکی از تفاوت‌های شرکت تعاونی با دیگر شرکت‌ها هدف از تأسیس اونه. بر خلاف شرکت‌های سهامی خاص و عام و…، که هدفشون کسب سود بیشتره، هدف اصلی شرکت تعاونی «رسیدگی و بهبود وضع اقتصادی و رفاهی شرکا و نیز تأمین نیازهای خاص اون‌ها»ست.
در تعریف این شرکت به صراحت ذکر شده که توسط اشخاص حقیقی و برای فعالیت در امور مربوط به تولید و توزیع، در راستای اهداف مشخص‌شده در قانون بخش تعاونی تشکیل میشه.
شرکت تعاونی همون‌طور که از عنوانش پیداست، متشکل از افرادیه که به قصد همکاری و تعاون برای پیشبرد هدفی خاص شکل گرفته. بر اساس برخی از آمارها، در بین تمام شرکت‌های ثبت‌شده در کشور، میزان ثبت شرکت تعاونی پس از شرکت‌های سهامی خاص و مسئولیت محدود، در رتبۀ سوم قرار داره.
ویژگی اعضای تعاونی
در قوانین مربوط به تشکیل تعاونی‌ها، نکات خاصی دربارۀ اعضای تعاونی‌ها و نیز نحوۀ عضویت اون‌ها ذکر شد. این در حالیه که در بسیاری از شرکت‌ها اصلاً دربارۀ اعضا صحبتی نشده یا اگر هم شده قوانین مربوط به اون بسیار کم و ساده است.
برای تأسیس هرکدوم از انواع شرکت‌های تعاونی (شرکت تعاونی تولید و شرکت تعاونی توزیع) حداقل باید هفت نفر به‌عنوان متقاضی برای مشارکت در تأسیس شرکت وجود داشته باشند. نکته‌ای که باید درخصوص اعضای شرکت تعاونی به اون توجه کرد اینه که برخلاف شرکت‌های سهامی خاص و مسئولیت محدود اعضای شرکت تعاونی نمی‌تونند شخصیت حقوقی داشته باشند. این موضوع به صراحت در مادۀ ۸ قانون بخش تعاونی ذکر شده.
نکتۀ قابل‌توجه دیگه در شرکت‌های تعاونی، دربارۀ نحوۀ رأی دادن اعضاست. در بسیاری از شرکت‌ها اعتبار آرای هر یک از رأی‌دهندها به میزان سرمایه یا سهم اون‌هاست، این در حالیه که در شرکت‌های تعاونی، اعتبار آرای همۀ اعضا وزنی یکسان داره و رأی هیچ‌کس بر دیگری برتری نداره. به این اصل در شرکت تعاونی، اصل «هر عضو یک رأی» گفته میشه.
اهداف شرکت‌های تعاونی
مطابق با قوانین مربوط به ثبت شرکت تعاونی، در قانون تجارت اهداف مشخصی برای شرکت‌های تعاونی وضع شده که تمامی شرکت‌های تعاونی ملزم به رعایت اون‌ها هستند.
- ایجاد بستر مناسب و فراهم‌کردن شرایط و امکانات لازم برای ایجاد و دستیابی به اشتغال کامل؛
- تأمین وسایل مورد نیاز افرادی که توانایی کار دارند اما به‌دلیل نداشتن وسایل و ابزار کار بیکار شدن؛
- جلوگیری از تبدیل‌شدن دولت به کارفرمای مطلق؛
- توسعه و تشویق به مشارکت و تعاون در میان عموم مردم و تحکیم امر تعاون در میان اون‌ها؛
- ممانعت از تمرکز ثروت نزد افراد و گروهای خاص در راستای تحقق راستین عدالت اجتماعی؛
- قرارگیری تمامی منابع لازم در اختیار نیروی کار و تشویق آن‌ها به بهره‌برداری مستقیم و از نتایج حاصل از کار خود؛
- تلاش در راستای پیشگیری از ایجاد انحصار، احتکار، وجود یا افزایش تورم و ضرر به دیگران.
ارکان اصلی شرکت تعاونی
شرکت تعاونی مشابه سایر شرکت‌ها، دارای بخش‌ها و ارکان متفاوتیه که تحقق اهداف تعاونی رو ممکن می‌کنه. به‌طور کلی یک شرکت تعاونی دارای سه رکن اصلیه: مجمع عمومی، هیئت‌مدیره و بازرس یا بازرسان.
مجمع عمومی
مجمع عمومی یکی از جلساتیه که با حضور تمامی اعضای تعاونی یا نمایندهای اون‌ها در فواصل مختلف و به فراخور نیاز به دو صورت عادی و فوق‌العاده برگزار میشه.
برخی از وظایف اصلی مجمع عمومی عادی رو میشه چنین نام برد:
- انتخاب هیئت مدیره، بازرس یا بازرسان تعاونی؛
- رسیدگی به ترازنامۀ تعاونی؛
- حسابرسی سود و زیان و گزارش‌های مالی تعاونی؛
- تصویب بودجۀ سالیانۀ تعاونی؛
- تعیین سیاست‌ها و خط مشی کلی تعاونی و… .
برخی از وظایف اصلی مجمع عمومی فوق‌العاده به ترتیب زیره:
- اتخاذ تصمیم در خصوص افزایش یا کاهش سرمایۀ تعاونی؛
- تصمیم گیری جهت انحلال تعاونی و… .
هیئت‌مدیره
هیئت مدیره تعاونی که مسئولیت اداره امور تعاونی رو بر عهده دارند، دارای حداقل ۳ و حداکثر ۷ نفر عضو است که باید از میان اعضای تعاونی انتخاب بشن.
برخی از وظایف اصلی هیئت مدیره عبارت است از:
- اجرای کامل مفاد اساسنامه؛
- اجرای تصمیمات اتخاذشده در مجامع عمومی؛
- تهیۀ صورت‌ها و گزارش‌های مالی جهت ارائه به مجامع عمومی؛
- دعوت از مجامع عمومی؛
- نظارت بر فعالیت‌ها و امور جاری تعاونی؛
- عزل و نصب و پذیرش استعفای مدیر عامل و… .
بازرس یا بازرسان
بازرس یا بازرسان تعاونی توسط مجمع عمومی عادی انتخاب می‌شوند و وظیفۀ نظارتی تعاونی رو بر عهده دارند. بازرس یا بازرسان تعاونی دارای وظایفی به شرح ذیر هستند:
- نظارت بر عملکرد هیئت مدیره؛
- نظارت بر اجرای صحیح تصمیمات اتخاذشده در مجامع عمومی؛
- نظارت بر اجرای صحیح مفاد اساسنامه؛
- بررسی صحت گزارش‌ها و صورت‌های مالی تعاونی؛
- رسیدگی به شکایات احتمالی اعضا از نحوۀ عملکرد و مدیریت هیئت مدیره.
قوانین عمومی شرکت‌های تعاونی
برای ثبت یک شرکت تعاونی پیش از هر اقدامی ابتدا باید از قوانین و مقررات مربوط به اون آگاه بشید تا بتونید بهترین تصمیم رو اتخاذ کنید.
در بند ه مادۀ ۳ از قوانین شرکت‌های تعاونی قوانین و مقررات عمومی حاکم بر شرکت‌های تعاونی بیان شده. این قوانین به شرح ذیل است:
- پرداخت نقدی حداقل یک‌سوم (ثلث) سرمایۀ شرکت تعاونی؛
- هیئت مؤسس موظفه تا حداقل دوسوم سهام رو بخره؛
- تمامی سهام شرکت با نام هست که قابلیت تقسیم رو نداره و بهای اون باید نقداً پرداخت بشه؛
- در انتخابات مجامع عمومی، تمامی اعضا (شرکا و غیرشرکا) تنها یک حق رأی دارند؛
- اداره و مدیریت تعاونی بر ذمۀ هیئت مدیره انتخاب‌شده هست.
انواع شرکت‌های تعاونی در ایران
در هر کشور و با توجه به قوانین حاکم بر اون، ممکنه تأسیس برخی تعاونی‌ها ممنوع باشه یا اینکه تعاونی‌های متفاوتی اجازۀ فعالیت داشته باشند. در ایران تعاونی‌های متفاوتی براساس نوع گرایش و حوزۀ فعالیتی اون‌ها وجود داره. انواع شرکت‌های تعاونی در ایران رو می‌تونید در زیر مشاهده کنید.
ثبت شرکت تعاونی با پارسه
تأسیس هرکدوم از این شرکت‌ها قوانین خاصی داره که آگاهی از اون‌ها و آشنایی با هرکدوم از قوانین نیازمند حداقل یک فرد متخصص در کنار شرکاست. چنانچه شما و شرکاتون تصمیم دارید شرکتی تعاونی تأسیس کنید کارشناسان پارسه در کنار شما هستند تا شما رو به اهدافتون برسونند.
