احتمالاً خیلی از شما نام سمن (NGO)، خیریه‌ها، مراکز فرهنگی، ادبی، علمی، مدارس غیرانتفاعی، مؤسسۀ حقوقی، مؤسسۀ حسابداری و… را شنیده‌اید. به چنین مؤسساتی، عمدتاً مؤسسات غیرتجاری گفته می‌شود. به بیانی کلی، زمانی که هدف و تمرکز اصلی کسب‌وکار شما بر امور غیرتجاری مبتنی باشد، نیاز است تا نسبت به ثبت مؤسسۀ غیرتجاری اقدام کنید.
مؤسسۀ غیرتجاری چیست؟
بر اساس مادۀ ۵۸۴ قانون تجارت، مؤسسۀ غیرتجاری چنین تعریف می‌گردد:
«تشكيلات و مؤسساتی كه برای مقاصد غیرتجاری تأسیس شده یا بشوند، از تاریخ ثبت مخصوصی که وزارت عدلیه معین خواهد کرد شخصیت حقوقی پیدا می‌کنند.»
در مادۀ ۱ آیین‌نامۀ اصلاحی ثبت تشکیلات و مؤسسات غیرتجاری مصوب سال ۱۳۳۷، مؤسسات غیرتجاری به این صورت تعریف شده‌اند:
«مقصود از تشکیلات و مؤسسات غیرتجاری مذکور در مادۀ ۵۸۴ قانون تجارت، کلیۀ تشکیلات و مؤسساتی است که برای مقاصد غیرتجاری از قبیل امور علمی یا ادبی یا امور خیریه و امثال آن تشکیل می‌شود؛ اعم از آنکه مؤسسین و تشکیل‌دهندگان قصد انتفاع داشته یا نداشته باشند. تشکیلات و مؤسسات مزبور می‌توانند عناوینی از قبیل انجمن، کانون یا بنگاه و امثال آن اختیار نمایند؛ ولی اتخاذ عناوینی که اختصاص به تشکیلات دولتی و کشوری دارد برای مؤسسات مزبور ممکن نخواهد بود.»
با توجه به تعریف ارائه شده در مادۀ مذکور، جهت ثبت هرگونه مؤسسۀ حقوقی لازم است به صراحت از قید موضوعات تجاری و بازرگانی خودداری شود.
انواع مؤسسۀ غیرتجاری
با توجه به تعاریف مادۀ ۱ آیین‌نامۀ اصلاحی ثبت تشکیلات و مؤسسات غیرتجاری مصوب سال ۱۳۳۷ از مؤسسات غیرتجاری، این مؤسسات به دو دسته تقسیم می‌شوند که در ادامه توضیحات مختصری را در تشریح هریک بیان می‌کنیم.
مؤسسۀ غیرتجاری غیرانتفاعی
مؤسساتی که هدف از تأسیس و ثبت آن‌ها کسب سود و تقسیم آن بین اعضا نباشد، مؤسسۀ غیرتجاری غیرانتفاعی نامیده می‌شوند. این‌گونه مؤسسات عمدتاً در قالب احزاب سیاسی، انجمن‌های اسلامی، خیریه‌ها، صندوق‌های قرض‌الحسنه و دیگر سازمان‌ها تأسیس می‌شوند.
برای ثبت مؤسسۀ غیرتجاری غیرانتفاعی، حداقل به ۲ نفر نیاز است و قبل از هرگونه روندی، باید برای تأسیس آن از نیروی انتظامی استعلام گرفته شود و پس از دریافت تأییدیه باقی مراحل را طی کرد.
مؤسسه غیرتجاری انتفاعی
گونه‌ای دیگر از مؤسسات غیرتجاری است که با هدف کسب سود و تقسیم آن بین اعضا شکل می‌گیرد. این مؤسسات نیز مشابه مؤسسات غیرتجاری غیرانتفاعی، هیچ‌گونه فعالیت تجاری و بازرگانی‌ای نخواهند داشت و تنها منافعی را که از فعالیت‌های غیرتجاری خود به‌دست می‌آورند میان اعضا تقسیم می‌کنند. چنین مؤسساتی عمدتاً در قالب آموزشگاه‌های علمی، فنی، هنری، ادبی و… شکل می‌گیرند.
لازم به ذکر است که براساس قانون، مؤسسات انتفاعی اجازۀ انجام هیچ‌گونه معامله‌ای را ندارند و تنها باید در راستای موضوع فعالیت مؤسسه و اهداف خیرخواهانۀ عام‌المنفعه فعالیت نمایند.
نکاتی در خصوص مؤسسات غیرتجاری
- تعداد اعضا برای تأسیس مؤسسۀ غیرتجاری، حداقل ۲ نفر است؛
- سرمایۀ لازم جهت ثبت مؤسسۀ غیرتجاری، حداقل یک میلیون ریال است؛
- مؤسسۀ غیرتجاری مانند سایر شرکت‌ها، دارای انواع مجامع عمومی (عادی، عادی به‌طور فوق العاده و فوق العاده) است؛
- مؤسسۀ غیرتجاری مانند تمامی شرکت‌ها دارای هیئت‌مدیره است که در مجامع عمومی انتخاب می‌شود؛
- مدت مدیریت مدیران می‌تواند محدود یا نامحدود معین شود؛
- تعداد مدیران در این مؤسسات حداقل ۲ نفر است که باید به سن قانونی (۱۸ سال) رسیده باشند؛
- وجود بازرس در مؤسسات غیرتجاری اختیاری است؛
- مؤسسۀ غیرتجاری نیز باید تمامی مراحل و فرایندی ثبت شرکت‌های تجاری را طی کند؛
- قید هر گونه فعالیت تجاری و بازرگانی در موضوع فعالیت مؤسسۀ غیرتجاری ممنوع است.
- مؤسسۀ غیرتجاری اجازۀ دریافت کارت بازرگانی ندارد.
مراحل ثبت مؤسسۀ غیرتجاری
روند و مراحل ثبت مؤسسات غیرتجاری تا حد زیادی مشابه ثبت شرکت‌های سهامی خاص است و تنها در برخی از مدارک تفاوت‌هایی وجود دارد. در ادامه سعی خواهیم نمود تا حد ممکن روند کلی ثبت مؤسسات غیرتجاری را با شما همراهان در میان بگذاریم.
مهم‌ترین نکته تعیین نام مؤسسه است. در تعیین نام موسسه، باید از نام‌هایی استفاده کنید که محدودیتی برای ثبت آن‌ها وجود ندارد. محدودیت‌هایی نظیر:
- با قوانین حاکم بر کشور مغایر نباشد؛
- قبلاً ثبت نشده باشد؛
- نام انتخابی ریشه‌ای فارسی داشته باشد؛
- از کلمات انگلیسی در آن استفاده نشده باشد؛
- حداقل دارای ۳ سیلاب باشد.
چنانچه دربارۀ ثبت مؤسسۀ حقوقی، ثبت مؤسسۀ حسابداری، مدارس غیرانتفاعی، آموزشگاه‌ها و هر نوع مؤسسۀ غیرتجاری دیگری نیاز به مشاوره یا راهنمایی خاصی دارید، کارشناسان ما آمادۀ پاسخگویی به شما هستند.
